Περιφερειακά ΜΜΕ και εργασιακό τοπίο

 

Του Γιώργου Τσιγκλιφύση**

 

Για να προσεγγίσουμε ολοκληρωμένα το θέμα του εργασιακού τοπίου θα πρέπει να το δούμε σε συνάρτηση με την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί, τουλάχιστον τις τελευταίες δεκαετίες, στον περιφερειακό Τύπο.

Σήμερα είναι αλήθεια ότι ο Τύπος συνολικά, αλλά και ο περιφερειακός ειδικά, βρίσκεται σε δεινή θέση. Εφημερίδες ανέστειλαν τη λειτουργία τους, άλλες υπολειτουργούν χωρίς ή με 1-2 δημοσιογράφους και άλλες εγκατέλειψαν την έντυπη έκδοση και έγιναν ηλεκτρονικές.

Μια εύκολη εξήγηση για την εικόνα αυτή θα ήταν η αναφορά στην απαξίωση της αναγνωστικής συνήθειας των Ελλήνων (στην Ελλάδα προσδιορίζεται στο 7% έναντι 26% μ.ο. στην Ευρώπη). Μια άλλη εξήγηση, και περισσότερο πειστική, είναι η οικονομική και υγειονομική κρίση. Και μια τρίτη εξήγηση είναι η επίδραση της τηλεόρασης και του διαδικτύου στα έντυπα ΜΜΕ.

Ας επικεντρωθώ όμως στα περιφερειακά ΜΜΕ, ξεκινώντας από τα έντυπα Μέσα. Δεν αμφισβητείται ότι η ραγδαία εξάπλωση της τεχνολογίας είχε σημαντική επίπτωση στις περιφερειακές εφημερίδες, καθώς αρκετές καθυστέρησαν να προσαρμοστούν τεχνολογικά στη νέα πραγματικότητα, αλλά το κυριότερο επέλεξαν λάθος «φάρμακο» ως αντίδοτο στο πλεονέκτημα της ταχύτητας μετάδοσης της πληροφορίας από το διαδίκτυο, την τηλεόραση ή το ραδιόφωνο.

Κατά την άποψή μου η απάντηση στην ταχύτητα του διαδικτύου και των ραδιοτηλεοπτικών μέσων έπρεπε να είναι η εμβάθυνση και η ανάλυση της είδησης, ο εμπλουτισμός της με όλες τις παραμέτρους, η ενίσχυση της ερευνητικής και της παρεμβατικής δημοσιογραφίας. Όλα αυτά βεβαίως απαιτούσαν και απαιτούν ανθρώπους, απαιτούσαν και απαιτούν περισσότερους δημοσιογράφους.

Και ακολούθησε η οικονομική και η υγειονομική κρίση, που ήταν φυσικό να επηρεάσουν οικονομικά ακόμη περισσότερο και τις επιχειρήσεις ενημέρωσης. Μείωση πωλήσεων, μείωση της διαφημιστικής πίτας κ.λπ.

Ειδικά η οικονομική κρίση, ήρθε να αναδείξει όλες τις παθογένειες ενός συστήματος, που στο όνομα της πολυφωνίας, «καθοριζόταν» από μια λογική, η οποία περισσότερο φαίνεται να ενίσχυε πελατειακές σχέσεις και εξαρτήσεις, παρά την ανάγκη της πολύπλευρης ενημέρωσης των πολιτών. Θυμάμαι, όταν είχα πρωτοεκλεγεί πρόεδρος της ΕΣΗΕΘΣτΕΕ, το μακρινό 2000, ως συνδικαλιστές θέταμε την ανάγκη θέσπισης κανόνων υγιούς ανταγωνισμού στα περιφερειακά Μέσα με βασικό κριτήριο, όμως, τον αριθμό των ανθρώπων που απασχολούσαν.

Έχω την αίσθηση, πολύ περισσότερο σήμερα, ότι αυτό ποτέ δεν υιοθετήθηκε και γι’ αυτό φτάσαμε να έχουμε εφημερίδες σε φωτοτυπίες, χωρίς δημοσιογράφους, έντυπα που απλά αναπαράγουν τα δελτία Τύπου ή αντιγράφουν ειδήσεις από το διαδίκτυο. Και το χειρότερο ήταν ότι όταν έφθανε η ώρα των όποιων ενισχύσεων έμπαιναν στο ίδιο «τσουβάλι» όλες, ανεξάρτητα από τον αριθμό των απασχολουμένων ή άλλων ποιοτικών χαρακτηριστικών. Τι πιο άδικο να ενισχύονται ισότιμα ανόμοια πράγματα;

Ναι, θα μου πει ο παριστάμενος ΓΓ Ενημέρωσης, πρόσφατα ψηφίστηκε ένας νόμος για το Μητρώο ΜΜΕ που βάζει κανόνες. Θέλω να πω ότι αυτοί οι κανόνες απέχουν από τις προσδοκίες του δημοσιογραφικού κόσμου της περιφέρειας στην κρίσιμη παράμετρο της απασχόλησης. Επιπλέον, δεν έχουμε πάψει να ανησυχούμε ως προς την εφαρμογή του, μετά τα όσα έγιναν με τους νόμους Ρουσόπουλου και Παππά, αλλά και τον νόμο για το 30% της κρατικής διαφήμισης στα περιφερειακά μέσα, που ουσιαστικά ποτέ δεν εφαρμόστηκαν.

Διευκρινίζω ότι θεωρούμε αυτονόητο το δικαίωμα του καθενός να εκδώσει εφημερίδα ή να αναπτύξει ένα μέσο ενημέρωσης. Αυτό όμως, κατά την άποψή μας, δεν σημαίνει ότι και θα πρέπει να δικαιούται κρατικών ενισχύσεων, χρηματοδοτήσεων κ.λπ. χωρίς να καλύπτει κάποιες μίνιμουμ προϋποθέσεις.

Να δούμε το ραδιοτηλεοπτικό τοπίο: Ο Νόμος Βενιζέλου, εφαρμόστηκε τα πρώτα χρόνια της ελεύθερης ραδιοφωνίας. Σήμερα, αν αναζητηθούν στοιχεία στην περιφέρεια, θα δούμε ότι ελάχιστοι πλέον ραδιοφωνικοί σταθμοί τηρούν τις μίνιμουμ προϋποθέσεις ως προς την απασχόληση δημοσιογράφων.

Το ίδιο πιστεύω ότι ισχύει και για την πλειονότητα των περιφερειακών τηλεοπτικών σταθμών, για τους οποίους ακούγεται ότι επίκειται η διαδικασία έκδοσης αδειών. Δεν θα σχολιάσω ότι χρειάστηκε να περάσουν τόσο χρόνια για την αδειοδότηση, θέλω όμως να σταθώ στα κριτήρια, κυρίως ως προς την απασχόληση, με την ελπίδα ότι δεν θα είναι μια ακόμη απογοήτευση για τους δημοσιογράφους.

 

Το εργασιακό τοπίο

Το εργασιακό τοπίο στα περιφερειακά ΜΜΕ είναι λίγο-πολύ γνωστό. Η διοίκηση της Ένωσής μας, προσπάθησε πρόσφατα να χαρτογραφήσει την κατάσταση και το αποτέλεσμα ήταν να βρεθούμε μπροστά σε δεδομένα, που απλά επιβεβαίωσαν τους φόβους μας. Έντυπα που εκδίδονται χωρίς δημοσιογράφους, ελάχιστοι εργαζόμενοι με πλήρη απασχόληση, ελαστικές σχέσεις εργασίας στα περισσότερα Μέσα, εκ περιτροπής εργασία, απολύσεις και «οικειοθελείς» αποχωρήσεις, χαμηλοί μισθοί που κυμαίνονται από 400-800 ευρώ τον μήνα, εντατικοποίηση της δουλειάς (λόγω της μείωσης του προσωπικού, αλλά και της ταυτόχρονης απασχόλησης στα άλλα Μέσα του ίδιου εργοδότη). Και το κυριότερο, δημοσιογράφοι που ζουν και εργάζονται σε καθεστώς ανασφάλειας για το εργασιακό τους αύριο.

Όλα τα παραπάνω είναι φυσικό να επηρεάζουν τη δουλειά των συναδέλφων, καθώς εκ των πραγμάτων υποχρεώνονται πολλές φορές να βάζουν σε δεύτερη μοίρα πάγιες δημοσιογραφικές πρακτικές, με άμεση αντανάκλαση και στην ποιότητα της ενημέρωσης, άρα και στα Μέσα.

Ένα άλλο ζήτημα έχει να κάνει με τους ετεροεπαγγελματίες, τους «αλεξιπτωτιστές» του επαγγέλματος. Στην Ελλάδα «ό,τι δηλώσεις είσαι». Έτσι, ο καθένας μπορεί να δηλώνει δημοσιογράφος, άσχετα αν το κύριο επάγγελμά του είναι άλλο, δάσκαλος, καθηγητής ή οτιδήποτε άλλο. Με 2ωρα ή 4ωρα απασχόλησης, με «μαύρους» ή καθόλου μισθούς.

Ίσως, αυτό είναι ένα θέμα, που θα πρέπει να δούμε και εμείς περισσότερο σοβαρά και να επιδιώξουμε την κατοχύρωση του δημοσιογραφικού επαγγέλματος.

Κυρίες και κύριοι

Κλείνοντας θα ήθελα να πω το εξής: Μέσα Ενημέρωσης χωρίς δημοσιογράφους δεν μπορούν να υπάρχουν. Ούτε δημοσιογράφοι χωρίς ΜΜΕ. Δημοσιογράφοι όμως με πλήρη απασχόληση και με αξιοπρεπείς μισθούς, που θα κατοχυρώνονται μέσα από μια Συλλογική Σύμβαση Εργασίας, η οποία εκτός των άλλων θα αναιρεί και την εργασιακή ανασφάλεια. Αυτό νομίζω ότι πρέπει να είναι αποδεκτό και από τους εργοδότες μας.

Η απασχόληση ας είναι και ο μπούσουλας που θα ακολουθεί η Πολιτεία, όταν θεσπίζει νόμους ή όταν αποφασίζει μέτρα στήριξης των ΜΜΕ.

 

** Ομιλία του προέδρου της ΕΣΗΕΘΣτΕΕ στην ημερίδα της ΠΟΕΣΥ στο Ηράκλειο Κρήτης 11/3/2023